Hai escritores que son un destino. Que saben que non están para contar  historias, senón para contarse a si mesmos, e que eles mesmos son, de paso, un destino. Deses autores, a súa obra interésanos non polo que narran, que tamén, senón pola música que desprenden, que vén sendo a sístolediástole do seu xeito de sentir. A súa ollada orixinal. O seu dicir singular.

Foi iso Capote, capaz de retratar Nova York coma ninguén ao tempo que nos deslizaba un seu ollo de insecto voraz capaz de estar á espreita do máis terrible da alma humana. Tamén do máis fermoso. Foi iso Salinger, rabudo e testán, cando se negou a publicar no todopoderoso New Yorker só porque lle querían mover unhas comas pois quería ser fiel a si mesmo. Retratou o desencanto coma ninguén. A absurda violencia do absurdo humano. Foino Lorca, abraiado en Brooklyn mentres descubría que os negros eran todos andaluces. E foino Eduardo Blanco Amor, a anos luz de todos os seus contemporáneos, instalado nuns ventos de modernidade e cosmopolitismo que non lle impediron ollar, con mirada universal, dende Ourense e na que para min é a mellor novela galega escrita nunca, que é, por suposto, A Esmorga. Esa novela parece que conta iso. Unha noite de esmorga. Pero non. Fala do que nos une ao resto da materia: a brutalidade da vida, expansiva, caótica  e incontrolable.

Non teño moito espazo para glosar toda a súa obra, así que direi que Blanco Amor se comprende no básico en dúas obras e unha mirada. As obras serían a xa citada A Esmorga e Xente ao lonxe. Da primeira xa o dixen todo. Unha desas novelas que hai que ler antes de morrer. Unha desas novelas que non se entende que non sexa de lectura obrigada en todas as partes do mundo. Independentemente de que sexa unha obra da literatura galega é unha das grandes novelas da literatura universal. E, nun rexistro distinto pero con elementos moi coincidentes (o desexo de Blanco Amor por atrapar a alma humana), Xente ao lonxe. O propio título é unha declaración artística. Coma Capote, Lorca e Salinger, olla o propio dende fóra, como se non estivese alí. Pero está. Carafio se está.

Hai máis libros, claro. Os biosbardos, Chile a la vista, La catedral y el niño… hai moitos máis, claro. Incluso poesía. Pero ler esas dúas xa xustifica unha vida lectora. E non é paixón. É pura obxectividade lectora.

Dicía que para entender a inmensidade de Eduardo Blanco Amor abondaba con dúas obras e unha mirada.

A mirada é a o desexo. En Galaxia publicamos hai anos o seu traballo fotográfico baixo dese título: A ollada do desexo. Recollimos a súa produción fotográfica dende 1933 ata 1973. Catro décadas deitando a súa ollada de artista sobre o mundo. Galicia, Chile, Arxentina. Coma Lorca, Blanco Amor foi un artista total que entendeu que o mundo merece ser contado. Non só vivido. Tamén contado. Pero dende dentro dunha cabeza e unha mirada. A do artista. Quen vexa as fotos de Eduardo Blanco Amor, ademáis de constatar que era un estupendo fotógrafo, decatarase de que era o mesmo que entraba na cabeza do Bocas, o mesmo que retrata esa xente que de tan lonxe como está, está ao noso carón, o mesmo que fotografa esqueletes de cabalos abandonados ao desgaste do tempo na terra chá de Chiloé, na América Andina para dicirnos que a vida é fermosamente monstruosa.

Un dos mitos que nos perseguen, cunha certa obsesión, dende os anos 80 do século pasado, é que ten que aparecer a Gran Novela Galega. Non debe existir sistema literario no mundo máis presionado ca o  noso con esa parvada. O que temos é que escribir as mellores novelas posibles. Se son grandes, ou as máis grandes, é algo que só o tempo poderá decidir.

Nese sentido, ademáis, temos ben pouco de que nos preocupar. Porque esa Gran Novela Galega é a obra completa de Eduardo Blanco Amor. A Esmorga, si, pero o resto, incluídas as fotografías.

Dixen antes que EBA estaba moi por riba de toda a xente da súa xeración. Coma Lorca o estaba. Ou Capote. Ou Salinger. Os catro, Eduardo incluído, foron pouco comprendidos e valorados en vida. Os catro, Eduardo incluído, queixáronse da incomprensión que provocaban os seus libros e as súas persoas entre os seus coetáneos que, en troques de lles recoñecer a sorte de estar no planeta canda eles, en moitos casos os desprezaron.

Os catro,  malia todo iso, son inmortais.

a esmorga a ollada do desexo chile a la vista eduardo blanco amor federico garcía lorca j.d. salinger poeta en nueva york the new yorker truman capote xente ao lonxe